آیا رژیم کتوژنیک باعث یائسگی می‌شود؟
این رژیم باعث تشدید علائم یائسگی می‌شود و خطر بروز بعضی از مشکلات سلامتی را بالا می‌برد.
رژیم کتوژنیک و یائسگی- وقتی که بانوان به سنی می‌رسند که تولید استروژن، دوره ماهانه و زمان بارداری در آن‌ها متوقف می‌شود، به اصطلاح وارد حالت یائسگی شده‌اند. این روزها توجهات بسیاری به رژیم کتوژنیک و یائسگی معطوف شده است. رژیم کتوژنیک به یک سبک زندگی محبوب تبدیل شده است. دکتر مایکل طاهری متخصص زنان و زایمان در لس آنجلس می‌گوید: رژیم کتوژنیک از قدیم وجود داشته است و برای یائسگی مفید است. اما نکات منفی آن را باید در نظر گرفت.
رژِیم کتوژنیک چیست؟
رژیم کتوژنیک یک برنامه غذایی است، که با محدود کردن مصرف بعضی از غذاها سوخت مورد استفاده بدن شما را تغییر می‌دهد. این رژیم باعث می‌شود بدن انسان دیگر از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده نکند. گلوکز در کربوهیدرات‌ها موجود است. در این رژیم مصرف حبوبات، نان، پاستا، غلات صبحانه، سبزیجات نشاسته ای مثل سیب زمینی، محصولات لبنی و شیرینی‌ها ممنوع است.
بدون وجود گلوکز، کبد چربی ذخیره شده در بدن را به مواد شیمیایی به نام کتون تبدیل می‌کند. بدن و مغز از این کتون‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند.
برای ماندن در حالت کتوز، بدن نیاز به مقدار بیش‌تری چربی دارد، برای همین رژیم کتوژنیک کلاسیک معمولا چنین دستورالعملی دارد:
- ۹۰ درصد از کالری مورد نیاز بدن از چربی تامین می‌شود. ( مخصوصا چربی‌های اشباع شده مثل: گوشت قرمز، خامه و کره )
- ۶ درصد از کالری مورد نیاز بدن از پروتئین تامین می‌شود. ( مصرف پروتئین کافی هر کسی را به راحتی به کتوز می‌رساند.)
- ۴ درصد باقی مانده نیز از کربوهیدرات‌ها تامین می‌شود.
رژیم‌های کتوژنیک اصلاح شده معمولا در خود مقدار کمتری چربی، مقدار بیش‌تری پروتئین و کربوهیدرات دارند. این مقادیر در انواع مختلف این رژیم متفاوت هستند.
- مقدار چربی ممکن است بین ۷۰ تا ۸۷ درصد باشد.
- مقدار پروتئین ممکن است بین ۱۰ تا ۱۵ درصد باشد.
- مقدار کربوهیدرات ممکن است بین ۳ تا ۱۵ درصد باشد.
دکتر لیز ویناندی متخصص تغذیه در مرکز پزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو می‌گوید: هر دو نوع رژیم کتوژنیک بسیار با رژیم معمولی که افراد استفاده می‌کنند تفاوت دارد. معمولا بین ۴۵ تا ۶۵ درصد انرژی ما از کربوهیدرات‌ها تامین می‌شود. این رژیم مقدار کربوهیدرات‌ها را به شدت محدود می‌کند ( حدود ۱۰ درصد ) و به خاطر اینکه بسیاری از غذاها را برای ما ممنوع می‌کند، استفاده از آن در طولانی مدت بسیار سخت و حتی شاید غیر ممکن باشد.
رژیم کتوژنیک و یائسگی: فواید
بعضی از افرادی که دچار یائسگی شده‌اند برای کم کردن و یا از بین بردن علائم و تغییرات فیزیکی آن به استفاده از رژیم کتوژنیک روی می‌آورند. برای مثال، بدون استروژن متابولیسم بدن کاهش می‌یابد و بدن شروع به توزیع دوباره چربی می‌کند. دکتر طاهری می‌گوید: حتی اگر وزن شما زیاد نشده باشد، باز هم وزن در قسمت شکم جمع می‌شود. کاهش میزان استروژن در بدن باعث بروز بعضی از علائم یائسگی می‌شود. این علائم ممکن است تا هفت سال باقی بمانند. علائمی مثل:
- گرگرفتن و تعریق شبانه
- تغییرات ناگهانی احوالات روحی
- خستگی
- اختلال در خواب
- خشکی واژن
- داشتن افکارات غیر منطقی و عجیب
از نظر تئوری، رژیم کتوژنیک که در خود مقادیر زیادی چربی دارد ممکن است باعث کاهش بعضی از علائم یائسگی بشود. دکتر طاهری می‌گوید: چربی خود یک پیش ماده برای استروژن است، یک نوع ضعیف از استروژن که توسط سلول‌های چربی ساخته می‌شود. هر چه بیش‌تر چربی مصرف کنید، استروژن بیش‌تری در بدن خود خواهید داشت. مصرف چربی می‌تواند باعث کاهش گرگرفتگی، تغییرات احوال و خستگی شود.
رژیم کتوژنیک می‌تواند در موارد زیر به شما کمک کند:
- کاهش وزن، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، مشکلات مفصلی و سرطان.
- کاهش سطح گلوکز خون، کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
- بهبود حساسیت انسولینی که باعث می‌شود این هورمون که مسئول انتقال گلوکز به سلول‌هاست، بهتر عمل کند.
با این حال، مهم است که بدانید فواید رژیم کتوژنیک برای یائسگی موقتی است. برای مثال، کاهش وزن ممکن است نتیجه از دست دادن مایعات و ذخایر قند بدن باشد. دکتر ویناندی می‌گوید: رژیم کتوژنیک در زمینه کاهش وزن مثل یک داروی ادرار آور عمل می‌کند.
در واقع اگر شما مدتی رژیم را کنار بگذارید و یا ورزش نکنید و کالری‌هایی که مصرف می‌کنید را نسوزانید، وزن شما دوباره به حالت قبل برمی‌گردد.
رژیم کتوژنیک و گرگرفتن
استفاده از رژیم کتوژنیک برای بهره مندی از فواید آن برای یائسگی گاهی اوقات نتیجه مثبتی ندارد. دکتر طاهری می‌گوید: در بعضی از افراد استفاده از رژیم کتوژنیک نه تنها باعث کم شدن علائم یائسگی نمی‌شود بلکه آن‌ها را تشدید نیز می‌کند.
تشدید شدن علائم یائسگی در رژیم کتوژنیک ممکن است به خاطر خاصیت ادرارآور آن باشد. دکتر ویناندی می‌گوید: شما مرتبا در حال ادرار کردن هستید و با آن الکترولیت‌ها، سدیم، پتاسیم، و کلسیم از دست می‌دهید. تغییرات الکترولیت می‌تواند دلیل خستگی، دردها و آنفولانزای کتویی در دو یا سه روز اول رژیم باشد.
آیا می‌توان از بروز گرگفتن دررژیم کتوژنیک جلوگیری کرد؟ دکتر طاهری می‌گوید: اگر مقدار زیادی مایعات بنوشید و میزان مصرف کربوهیدرات خود را بالا ببرید، آنفولانزای کتویی از بین می‌رود. اما اگر به استفاده از رژیم ادامه دهید، ممکن است علائم نه تنها از بین نروند بلکه بدتر شوند.
رژیم کتوژنیک و یائسگی: خطرات
جدا از احساس ناراحتی، استفاده از رژیم کتوژنیک در زمان یائسگی ممکن است برای سلامت شما نیز خطراتی را در پی داشته باشد. سه مورد از این خطرها را در ادامه می‌آوریم:
بیماری قلبی: دکتر طاهری می‌گوید: استروژن خاصیت محافظتی دارد. استروژن به تولید کلسترول مفید خون کمک می‌کند و از تولید کلسترول مضر جلوگیری می‌کند. همچنین باعث جریان بهتر خون در قلب می‌شود. بعد از یائسگی شما این محافظت را از دست می‌دهید. هنگام استفاده از رژیم کتوژنیک که در خود چربی‌های اشباع شده زیادی دارد، شما ناخودآگاه میزان کلسترول مضر خون را بالا می‌برید و در نتیجه درمعرض خطر بیماری قلبی قرار می‌گیرید.
سرطان: مصرف چربی‌های اشباع شده ( به خصوص گوشت قرمز ) باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان می‌شود. دکتر طاهری می‌گوید: هر چه بیش‌تر چربی مصرف کنید، سلول‌های شما استروژن بیش‌تری تولید می‌کنند و در نتیجه خطر ابتلا به سرطان بالا می‌رود.
پوکی استخوان: رژیم کتوژنیک به مراحل اولیه و مراحل بعدی نازک شدن استخوان کمک می‌کند. دکتر ویناندی می‌گوید: این رژیم معمولا در خود کلسیم و مواد مغذی که در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود را ندارد. موادی مثل منیزیم و ویتامین C.
چه باید کرد؟
دکتر طاهری می‌گوید: اگر دوست دارید که بعد از یائسگی کاهش وزن خود را سریع‌تر کنید، استفاده از رژیم کتوژنیک در کوتاه مدت ایرادی ندارد.
اما دکتر ویناندی توصیه می‌کند که:
- از رژیم کتوژنیک اصلاح شده استفاده کنید.
- با نظارت یک پزشک و یا متخصص تغذیه از این رژیم استفاده کنید.
- فقط پروتئین‌های بدون چربی مصرف کنید. همچنین مقدار زیادی سبزیجات تازه و میوه نیز مصرف کنید.
دکتر ویناندی می‌گوید: بیش‌تر بر روی چربی‌های اشباع نشده تمرکز کنید. یک منبع خوب از چربی در هر وعده غذایی خود داشته باشید. بهتر است این منبع گیاهی و برای قلب مفید باشد. منبعی مثل آووکادو، زیتون، گردو، روغن زیتون.
اگر می‌خواهید از رژیم کتوژنیک برای از بین بردن گرگرفتن و یا دیگر علائم یائسگی استفاده کنید، دکتر طاهری می‌گوید که این رژیم نتایج مطمئنی برای شما نخواهد داشت. او همچنین می‌گوید: من استفاده از رژیم کتوژنیک را برای درمان علائم یائسگی توصیه نمی‌کنم. بهترین راه تمرین و ورزش کردن است. کاهش مصرف کافئین و الکل، هورمون درمانی جایگزین، خواب بیش‌تر و طب سوزنی نیز برای کاهش علائم یائسگی مفید است. دکتر طاهری می‌گوید: هر شخص با دیگری متفاوت است، پس برای هر کس روشی خاص وجود دارد. اما تجربه ۲۵ ساله من می‌گوید که استفاده از رژیم‌های محدود کننده فایده‌ای ندارد.
نظرات