سماق: فواید، مصارف و انواع مختلف آن

 

سماق، ادویه‎‌ی محبوب در آشپزی مدیترانه‌ای و خاورمیانه است. به علاوه بسیاری از مردم از سماق، در مصارف درمانی، طب گیاهی و سنتی استفاده می‌کنند.

این مقاله، هرآنچه که لازم است درباره‌ی سماق، خاصیت‌های آن و نحوه‌ی مصرف آن بدانید، در اختیارتان قرار می‌دهد.

 

 

سماق چیست؟

سماق، با نام علمی Rhus Coriaria نوعی گیاه گل‌دار است که به خانواده‌ی آناکاردیاسه تعلق دارد. بادام هندی و انبه هم در این خانواده از گیاهان قرار می‌گیرند.

زیستگاه اصلی این گیاه، نواحی تحت استوایی و در آب و هوای معتدل است. اما معمولا همه‌جا رشد می‌کند، مثل نواحی مدیترانه‌ای، آسیا و آفریقا.

بیش از 200 گونه‌ی مختلف سماق وجود دارد که همه‌ی آن‌ها در سرده‌ی Rhus قرار می‌گیرند. اما Rhus Coriaria یا سماق سوری، برای آشپزی و مصارف طبی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سماق با رنگ قرمز درخشان، و خوشه‌های بزرگ و پربارش که دانه‌هایی به اندازه‌ی نخود فرنگی تولید می‌کنند شناخته می‌شود.

مردم معمولا با خیساندن میوه‌ها در آب گرم، چای و دمنوش دم می‌کنند. اما راه دیگر استفاده از میوه‌ها، مثل سماق، خشک کردن و سپس پودر کردن آن‌ها و استفاده از آن‌ها برای مزه‌دار کردن غذا و یا به عنوان دارو است.

سماق قرمز نباید با سماق سمی اشتباه گرفته شود. این دو با هم بسیار متفاوت اند. سماق سمی میوه‌هایی به رنگ سفید تولید می‌کند و ممکن است موجب بروز واکنش‌های آلرژیک شود.( مثل پیچک سمی)

 

خلاصه:

سماق، گیاهی گل‌دار از خانواده‌ی Rhus Coriaria است. از دانه‌های قرمز رنگ آن به عنوان ادویه در آشپزی و یا مکمل‌ها ودمنوش‌های گیاهی استفاده می‌شود.

 

خواص بالقوه‌ی سماق

سماق، بیشتر به عنوان یک ادویه در آشپزی شناخته شده است. البته قرن‌هاست که از سماق در طب سنتی و گیاهی نیز استفاده می‌شود.

مستندات علمی کافی برای اثبات خاصیت‌های سماق وجود ندارد. اما تحقیقات اولیه نشان می‌هند که سماق برای سلامتی مفید است:

 

• حاوی مواد مغذی ضروری است

مواد مغذی موجود در سماق، هنوز به طور کامل مشخص نیست. اما بنظر می‌رسد این ماده، سرشار از فیبر، گروهی از چربی‌های سالم و ویتامین‌های ضروری برای بدن است.

آنالیز دانه‌های سماق در سال 2014 نشان داد که سماق خشک شده، از نظر تغذیه‌ای حاوی 71 درصد کربوهیدرات، 19 درصد چربی و5 درصد پروتئین است.

چربی موجود در سماق، از دو ماده به نام‌های "اولئیک اسید" و "لینولئیک اسید" منشاء می‌گیرد. اولئیک اسید، نوعی چربی غیر اشباع مونو است که عموما در سلامت قلب نقش دارد. به علاوه این ماده، در سایر گیاهان چرب، مثل زیتون و آووکادو هم وجود دارد.

لینولئیک اسید، یکی از انواع چربی‌های غیر اشباع ( پلی)  است. این چربی باعث سلامت پوست و غشا‌های سلولی می‌شود.

یک آنالیز شیمیایی در سال 2004 نشان داد که دانه‌های تازه‌ی سماق، از 14 درصد فیبر تشکیل شده‌اند. فیبرها به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند.

ما اطلاعات خیلی کمی درباره‌ی همه‌ی ریزمغذی‌های موجود در سماق داریم. اما بنظر می‌رسد ردپایی از مواد مغذی ضروری مثل ویتامینC، ویتامین B6، B2 و B1 در سماق وجود دارد.

 

• غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها است

سماق سرشار از ترکیبات چندگانه‌ی آنتی‌اکسیدانی است. دانشمندان باور دارند که علت کاربرد درمانی گسترده‌ی سماق نیز همین است.

سماق حاوی مقادیر زیادی از ترکیباتی مثل تانن، آنتوسیانین و فلاوونوئید است. این ترکیبات، خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالقوه دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها، از سلول‌های بدن شما در برابر آسیب‌های گوناگون، مهم‌تر از همه استرس اکسیداتیو، محافظت می‌کنند.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آنتی‌اکسیدان‌های موجود در سماق، در کاهش التهاب بدن موثر اند و از بروز بیماری‌های التهابی، بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها جلوگیری می‌کنند.

 

• باعث بهبود سطح قند خون می‌شود

مطالعات نشان می‌دهند که سماق، به کنترل قند خون در مبتلایان به دیابت نوع 2 کمک می‌کند. تحقیقی در سال 2014، برای بررسی اثر سماق بر کاهش قند خون بر روی 41 فرد انجام شد. از این افراد خواسته شد به مدت 3 ماه، روزانه 3 گرم سماق مصرف کنند. در پایان این 3 ماه، محققان دریافتند که افرادی که سماق مصرف کرده بودند سطح قند خون پایین‌تر و انسولین پایین‌تری نسبت به افراد گروه شاهد داشتند. این یعنی میزان حساسیت سلول‌های بدن به انسولین افزایش یافته بود. به علاوه مصرف سماق موجب افزایش میزان آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن شده بود.

تحقیقات بیشتری برای قرار دادن سماق در رژیمِ درمانی بیماران مبتلا به دیابت مورد نیاز است.

 

• می‌تواند باعث تسکین دردهای عضلانی شود

در یک بررسی که در سال 2016 انجام شد، 40 نفر داوطلب را به دو گروه تقسیم کردند. به یک گروه نوشیدنی(دمنوش) سماق و به گروه دیگر یک نوشیدنی بدون هیچ‌گونه خاصیتِ مشابه سماق ( دارونما) داده شد.

در پایان این مطالعه‌ی 4 هفته‌ای، مشخص شد در گروهی که سماق مصرف کرده بودند، میزان دردهای فعالیتی عضلانی کاهش یافته بود. به علاوه، گردش آنتی‌اکسیدان‌ها در جریان خون هم بیشتر شده بود. بنظر می‌رسد اثر تسکینی سماق، به همین علت باشد.

نتایج این تحقیقات بسیار نوید‌بخش بود، اما مطالعات بیشتری باید انجام شوند تا بتوانیم سماق را به عنوان یک مسکن، به تمام مردم توصیه کنیم.

 

عوارض جانبی و هشدارها

به طور کلی، سماق یک ماده‌ی امن وبی‌خطر است و شواهدی از آثار منفی آن وجود ندارد.

از آنجا که سماق، با انبه و بادام هندی در یک خانواده قرار دارد، افرادی که به این دو حساسیت دارند، بهتر است سماق هم مصرف نکنند.

همان‌طور که گفته شد، سماق باعث کاهش قند خون می‌شود. بنابراین مصرف سماق را به افرادی که داروی کاهنده‌ی قند خون مصرف می‌کنند توصیه نمی‌کنیم.

دقت کنید که سماق قرمز رنگ را با سماق سمی اشتباه نگیرید. سماق سمی، برخلاف سماق خوراکی یا Toxicodendron Vernix، میوه ای سفید رنگ تولید می‌کند. سماق سمی برآمدگی‌هایی قرمز رنگ بر سطح پوست ایجاد می‌کند که خارش زیادی دارند. بنابراین، این نوع از سماق به هیچ وجه خوراکی نیست.

از آنجا که تمایز دادن سماق معمولی و سماق سمی دشوار است، حواستان باشد که هر میوه‌ی سماقی را نچینید.

 

خلاصه:

سماق، یک ادویه‌ی امن و بی‌خطر است اما ممکن است باعث آلرژی در گروهی از افراد شود. حواستان باشد که سماق معمولی(قرمز ) را با سماق سمی(سفید) اشتباه نگیرید.

 

چگونه سماق مصرف کنیم؟

سماق ادویه‌ی خاصی است که شما می‌توانید آن‌را در غذاها و یا به‌ عنوان داروی گیاهی مورد استفاده قرار دهید.

 

مصارف آشپزی

عمدتا از سماق، درآشپزی و به عنوان یک ادویه استفاده می‌شود.

سماق می‌تواند باعث بهتر شدن طعم و رنگ بسیاری از غذاها شود. این ادویه در مناطق مدیترانه‌ای و خاورمیانه بسیار محبوب است.

سماق عطر و بویی مانند مرکبات، طعمی مشابه آب لیمو ورنگ قرمز دارد. معمولا از آن برای درست کردن نوشیدنی‌های ترش و شیرین مثل لیموناد سماقی استفاده می‌شود.

استفاده از پودر سماق در ترش کردن و خوش رنگ کردن غذاهایی مثل کباب، غلات، سبزیجات و سس‌ها یک انتخاب عالی است.

 

به عنوان مکمل گیاهی

سماق مصارف دارویی زیادی دارد. عده‌ای از کپسول‌های حاوی سماق استفاده می‌کنند. اما شما می‌توانید از چای و تنتور سماق هم استفاده کنید.

هنوز اطلاعات دقیقی درباره‌ی میزان مصرف سماق به عنوان یک دارو وجود ندارد. اما معمولا مصرف روزانه‌ی بیش از 3 گرم از آن بی‌خطر است.

دقت کنید که هرگونه مکمل و یا داروی گیاهی که خریداری می‌کنید، باید از نظر خلوص و میزان تاثیرگذاری، توسط ارگان‌های معتبر تایید شده باشد.

قبل از مصرف سماق و یا مکمل‌های آن، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که برایتان بی‌خطر و مفید است.

 

خلاصه:

سماق یک ادویه‌ی خوب برای خوش‌طعم و خوش‌عطر کردن غذا است. همچنین مصارف دارویی هم دارد.

 

حرف آخر

سماق گیاهی است که در سراسر دنیا رشد می‌کند وبا خوشه‌های بزرگ و دانه‌های قرمز رنگش شناخته می‌شود.

پودر سماق در مصارف آشپزی و دارویی کاربرد دارد.

سماق سرشار از مواد مغذی گوناگون و آنتی‌اکسیدان‌هاست که موجب کنترل سطح قند خون و تسکین دردهای عضلانی می‌شود. اگرچه این موضوع هنوز از نظر علمی به اثبات نرسیده است.

می‌توانید از سماق برای ترش‌مزه کردن گوشت، غلات و سبزیجات استفاده کنید.

اگر می‌خواهید سماق را به عنوان یک دارو مصرف کنید، حتما از قبل با پزشک مشورت نمایید.