مغز شما برای کارهای حیاتی و مهم تکیه به گلوکز دارد. ولی آیا کتونها بهتر هستند؟ در مقاله امروز متوجه خواهید شد که چطور کتونها به مغز کمک می‌کنند. ما یک مقایسه ریز و کامل بین کتونها و گلوکز انجام خواهیم داد.
مغز شما یکی از جالبترین و پیچیده‌ترین عضوهای بدن شماست. مغز مسئول بسیاری از عملکردهای بدن است و کمک میکند تا اطلاعات حسی را آنالیز کنید، چیزهای جدید یاد بگیرید، حرکت کنید و حس کنید. برای فعالیت، مغز از گلوکز به عنوان اصلی ترین منبع انرژیاستفاده میکند، اما وقتی شما شروع به استفاده از یک رژیم کم کرب و کتوژنیک میکنید این انرژی از کجا تامین می شود؟
در مقاله امروز، ما گلوکز را دربرابر کتون قرار می‌دهیم تا ببینم کدام یک از آن‌ها سوخت بهتری برای سلولهای مغز است.
کتونها چیستند؟
قبل از اینکه مفهوم و مقصود کتونها در رژیم کتوژنیک را توضیح دهیم، بیاید راجع به رژیم غذایی عادی صحبت کنیم. این رژیم حاوی تعداد زیادی غذا هست که سرشار از قند هستند. آیا قند این غذاها باعث بهتر شدن مزه غذا نمی‌شود؟
اگر شما مقدار زیادی قند مصرف کنید و این مقدار از حد گلیکوژن شما فراتر رود، بدن شما این قند را به چربی تبدیل میکند و ذخیره میکند. این فرآیند باعث افزایش وزن می‌شود.
قند آنقدرها هم برای سلامتی شما بد نیست. در واقع مغز قند را به عنوان سوخت اصلی برای خودش درنظر می‌گیرد و حدودا ۱۲۰ گرم قند را در روز مصرف میکند.
اگرچه در زمان‌های گرسنگی، روزه داری بلند مدت و یا وقتی یک شخص در حال استفاده از رژیم کتوژنیک برای بار اول است، گلیکوژن کبد تخلیه می شود؛ در این مواقع، میتوکندریِ سلولهای کبد کتونها را از اسیدهای چرب اصلی- که حاصل از چربیهای ذخیره بدن اند- تولید میکند. به این فرآیند کتوژنز می‌گویند.
کتونها به عنوان یک سوخت جایگزین برای مغز و دیگر بافتهای اساسی بدن ( مثل قلب و ماهیچه‌ها) به شمار می‌رود. وقتی که ذخیره گلوکز بدن شما کم می‌شود بدن از کتونها استفاده میکند. اگر این منبع انرژی جایگزین وجود نداشت، اجداد ما نمی‌توانستند زنده بمانند چون که دسترسی‌شان به منابع غذایی محدود بود.
مورد دیگری که باید بدانید این است که کتونها سه نوع هستند و با این نام‌ها شناخته میشوند:
1.استواستات
استواستات اولین کتونی است که کبد شما تولید میکند. استواستات به بتاهیدروکسی بوتیرات تبدیل می‌شود که یکی نوع دیگر از کتون‌های بدن است.
یک موضوع جالب این است که دقیقا بعد از تولد یک نوزاد، نوزاد استواستات و بتاهیدروکسی بوتیرات را به گلوکز، برای رشد مغز ترجیح می‌دهد.
2. بتا هیدورکسی بوتیرات
بتا هیدروکسی بوتیرات که از استواستات بوجود میآید به عنوان یک حامل انرژی موثر شناخته می‌شود. در واقع این کتون برای حمل انرژی موثرتر از گلوکز است. این کتون فراوانترین کتون درگردش بدن است. تحقیقات نشان داده که بتا هیدروکسی بوتیرات ۷۸ درصد کتون‌های بدن را شامل می‌شود.
3.استون
استون کمترین فراوانی را در بین کتون‌های بدن دارد. استون فقط حدودِ ۲درصد از کتون‌های جریان خون را شامل می‌شود. استون از نابود شدن استواستات تولید می‌شود و بیشتر در نفس ما وجود دارد. یک تحقیق نشان داده استون که در رژیم کتوژنیک بسیار مفید شمرده می‌شود، تشنج را در بیمارانی صرعی که نسبت به دارو مقاوم هستند از بین می‌برد.
گلوکز چیست؟
گلوکز قند اصلی خون است. کربوهیدراتهایی که از غذاها به ما می رسد به گلوکز تبدیل م یشود.
گلوکز از این جهت مورد نیاز است که انرژی بافتهای بدن را بی درنگ تامین میکند. گلوکز به شما اجازه می‌دهد فعالیتهای سخت را انجام دهید و به عنوان یک ماده خام رفتار میکند تا بدن شما بتواند مولکول دیگری را که به عنوان سوخت مغز استفاده میشوند، تولید کند ( مثل کلاژن) گلوکزب نام‌های دیگر هم دارد. مثل: دکستروز، نشاسته و یا گلیکوژن.
دکستروز
دکستروز در واقع قندی است که در ذرت یا دیگر گیاهان وجود دارد. معمولا در غذاهایی مثل عسل، موادغذایی بسته بندی شده، دسرها، و شربت ذرت پیدا می‌شود. در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از دکستروز قبل از انجام تزریقات وریدی استفاده می‌شود.
نشاسته
نشاسته یک نوع پیچیده از کربوهیدرات‌هاست که توسط پیوند گلیکوزیدی از چند واحد گلوکز بوجود میآید. نشاسته معمولا با خوردن غذاهای اصلی مثل: برنج، آرد سفید، جو، پاستا، ذرت، سیب زمینی و نان به بدن منتقل می‌شود.
گلیکوژن
گلیکوژن به عنوان مخزن اصلی ذخیره سازی گلوکز است. هر زمانی که بدن شما به انرژی نیاز دارد، گلیکوژن تبدیل به گلوکز می‌شود. کبد شما در زمان استرس، کمبود قند خون و برای کمک به هضم غذا گلیکوژن را آزاد میکند.
همانطور که می‌بینید، گلوکز نقش‌های زیادی را ایفا میکند. اما چه دلیلی دارد که از کتونها به عنوان سوخت جایگزین برای مغز استفاده کرد آن هم وقتی می‌دانیم که گلوکز برای تعداد بسیاری از فعالیتهای بدن لازم است؟ پاسخ این سوال را در قسمت بعد توضیح خواهیم داد.
آیا مغز شما میتواند برای تامین انرژی از کتونها استفاده کند؟
جواب بله است. با اینکه ما گلوکز را به عنوان منبع اصلی تامین انرژی مغز می‌شناسیم، ولی مغز از کتونها به خصوص بتا هیدروکسی بوتیرات و استواستات به عنوان سوخت جایگزین استفاده میکند. در واقع، وقتی خواب هستید، بدن شما وارد حالتی شبیه به روزه می‌شود و در این حالت میتواند به ذخیره گلیکوژن شما دسترسی و از آن مصرف کند. یک تحقیق نشان داده است که بالا بردن سطح کتون‌های بدن از طریق رژیم کتوژنیک با چربی بالا و کربوهیدرات کم میتواند برای کسانی که بیماری‌های مغزی مثل: آلزایمر و صرع پیشرفته دارند مفید باشد.
کتونها در برابر گلوکز: کدام سوخت بهتری برای مغز است؟
در این قسمت، به مزایا و معایب استفاده از کتونها به جای گلوکز نگاهی می‌اندازیم. اینگونه می‌توانیم بگوییم که کدام یک سوخت بهتری برای مغز است.
فواید کتونها
1.کتونها راندمان ذهنی بدن را افزایش میدهند.
مغز به عنوان چرب‌ترین عضو بدن شناخته می‌شود و حدودا ۶۰ درصد آن از چربی ساخته شده است. با گفته شدن این موضوع به نظر منطقی میآید که مغزتان را با اسیدهای چرب تغذیه کنید تا بتواند به بهترین نحو وظایفش را انجام دهد. از آنجایی که بدن خود نمی‌تواند اسیدهای چرب را تولید کند شما باید این اسیدها را در رژیم غذایی خود داشته باشید. اسیدهای چرب مفید و لازم برای بدن شامل امگا ۳ و امگا ۶ می‌شود.
مطالعات نشان داده است که مادرانی که هنگام بارداری در رژیم غذایی‌شان اسیدهای چرب مفید وجود داشته است از نظر ذهنی و روانی نوزادانی سالم‌تر به دنیا آورده‌اند. رژیم کتوژنیک درست و صحیح شامل اسیدهای چربی مثل آووکادو، روغن زیتون، دانه‌های روغنی( آجیل) و روغن ماهی است.
2.کتونها نورونهای شما را زنده نگه می دارند.
کمبود قند خون یا هیپوگلیسمی در بیماران دیابتی شایع است. به خاطر داشته باشید که مقدار معمول گلوکز خون بین 70 تا 100میلی گرم در دسی لیتر است. کمبود قند خون مانع کارکرد درست مغز می‌شود. کمبود قند خون بسیار شدید معمولا در بیماران دیابتی که سعی می‌کنند کنترل زیادی بر روی مصرف گلوکز داشته باشند، رخ می‌دهد. یک آزمایشی بر روی نوزادان موش‌ها انجام شد. محققان به تعدادی از این موش‌ها یک رژیم عادی دادند و به بقیه یک رژیم کتوژنیک. بعد از ۵ روز، محققان با تزریق انسولین کمبود قند خون در موش‌ها ایجاد کردند. نتایج نشان داد که موش‌هایی که رژیم کتوژنیک روی آن‌ها پیاده شده بود نشانه‌های کمتری از کمبود قند خون نشان دادند.
3.کتونها میتوانند برای بیمارانی با ضربه مغزی مفید باشند.
ضربه مغزی یا صدمات مغزی معمولا توسط یک ضربه سخت به سر به وجود میآید که به بافت مغز صدمه می‌زند. دلایل ضربه مغزی میتواند مواردی مثل: سقوط از ارتفاع، تصادفات جاده، صدمات ورزشی و صدمات ناشی از انفجارهای نظامی حین انجام وظیفه باشد. بدون توجه به دلیل ضربه مغزی، این اتفاق میتواند باعث به وجود آمدن استرس، افسردگی، از دست دادن حس جهت یابی، کما و یا تشنج شود. در حالی که مغز آسیب دیده نیاز به انرژی برای بازسازی خود دارد، اما نمی‌تواند به خوبی از گلوکز استفاده کند. بسیاری از تحقیقات پزشکی نشان داده است که ضربات و آسیبهای مغزی متابولیسم گلوکز در بدن را دچار بهم ریختگی میکند.
استفاده از یک رژیم کتوژنیک بر روی بیماران ضربه مغزی، یک سوخت جایگزین که همان کتونها باشد در اختیار مغز قرار می‌دهد. جوندگانی که دچار عارضه مغزی بودند بعد از استفاده از رژیم کتوژنیک متابولیسم و رفتار مغزی بهتری داشتند. نتایج نشان می‌دهد که رژیم کتو میتواند برای انسان نیز مفید باشد.
مضرات کتونها
1. در طول زمان تطبیق بدنتان با رژیم کتو عوارض جانبی را تجربه خواهید کرد.
در مدت زمانی که بدن شما در حال تطبیق با رژیم کتو هست، دچار نشانه‌هایی می‌شوید که به مجموع این نشانه‌ها آنفولانزای کتو گفته می‌شود. این نشانه‌ها شامل سردرد، حس سبکی در سر، دشواری در تمرکز کردن، سرگیجه و حالت تهوع است. این نشانه‌ها موقعی به وجود می‌آیند که مغز شما در حال کنار گذاشتن گلوکز و تغییر به سمت کتونها است.
از آنجایی که کربوهیدرات‌ها در خود آب را نگه می‌دارند، کم شدنشان به معنی کم شدن الکترولیت‌هایی مثل سدیم است. کم شدن سدیم باعث به وجود آمدن نشانه‌هایی می‌شود که در بالا ذکر شده است. بعضی از افراد به خاطر این تاثیرات جانبی از رعایت رژیم کتو دست می‌کشند، اما باید بدانید که این تاثیرات موقتی هستند و حدودا بین چند روز تا سه هفته بیشتر طول نمی‌کشند. برای کمتر کردن این تاثیرات، به میزان کافی مایعات مصرف کنید، به اندازه کافی بخوابید و الکترولیتهای از دست رفته را جایگزین کنید.
فواید گلوکز
1.گلوکز در انجام فعالیتهای ذهنی سخت به شما کمک میکند.
مغز شما تنها برای انجام کارهای معمولیاش ۱۰.۸ کالری می‌سوزاند. این عدد نشان می‌دهد که مغز چقدر برای انرژی حریص است. هر چقدر این فعالیت ذهنی پیچیده‌تر شود، مقدار گلوکز مورد نیاز بیشتر می‌شود. معمولا این فعالیت‌ها، آنهایی هستند که شما خیلی مهارت در انجام‌شان ندارید برای همین باید بیشتر فکر کنید تا بتوانید درست انجام‌شان دهید. محققان می‌گویند که خوردن غذاهای حاوی قند میتواند باعث بهبود راندمان کار شما شود.
2.گلوکز تمرکز کودکان را افزایش می‌دهد.
با توجه به دانش عمومی و مرسوم، می‌توان گفت که گلوکز به ما کمک میکند تا وقتی حس ضعف می‌کنیم دوباره تمرکز کنیم. برای مثال، در زمان استراحت بین امتحانات، نوشیدن یک آب میوه شیرین میتواند ما را دوباره سرحال کند تا بتوانیم به امتحان دادن ادامه دهیم. یک آزمایش بر روی ۶۰ کودک بین ۶ تا ۷ سال انجام شد. وقتی که در حال نزدیک شدن به پایان روز بودیم به این دانش آموزان یک نوشیدنی داده شد. این نوشیدنی‌ها دو دسته بودند. دسته اول حاوی ۲۵ گرم قند یا آرام بخش بودند. نتایج نشان داد که کودکانی که نوشیدنی دارای گلوکز مصرف کرده بودند توانستند مدت زمان بیشتری تمرکزشان را حفظ کنند.
مضرات گلوگز
1.عادت در مصرف قند ممکن است ریسک افسردگی را افزایش دهد.
قند یک موضوع بسیار بحث برانگیز است. این ماده در لیست عواملی که باعث افسردگی میشوند جای دارد. مقدار زیاد قند مخصوصا قندی که در نوشیدنیهای سبک، آبمیوه‌ها وشیرینی‌ها وجود دارد، عامل نوروتروفیک (BDNF) نشات گرفته از مغز شما را کاهش می‌دهد. (BDNF) یک پروتئین است که رشد و مدیریت نورونهای شما را کنترل میکند. مغز بیمارانی که دچار افسردگی هستند کاهش میزان (BDNF) را نشان می‌دهد. این موضوع میتواند ارتباط بین مصرف قند بالا و افسردگی را نشان دهد.
2.قند آن قسمت از مغز که مرتبط به اعتیاد است را فعال میکند.
تحقیقی در سال ۲۰۱۸ تاثیر قند بر روی چاقی را بررسی کرد. حالتی که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آن را دارند. همه می‌دانیم که قند در غذاهای فرآوری شده، ارزان قیمت و غذاهای ساده‌ای که ما می‌خوریم وجود دارد. اما چطور قند به چاقی منجر می‌شود؟
قند یک ماده مخدر است چونکه دقیقا بر قسمتی از مغز که مرتبط به اعتیاد است، تاثیر می‌گذارد. در واقع بعد از مدتی شما می‌خواهید که لذت خوردن دوباره قند را بچشید برای همین خوردن قند به یک عادت تبدیل می‌شود. همین تحقیق نشان داد که موش‌هایی که به قند وابسته بودند میزان مصرف الکل بالاتری داشتند. همچنین بین موش‌هایی که وابسته به قند بودند و آنهایی که وابسته به مواد مخدر بودند شباهت‌های شیمیایی عصبی پیدا شد.
حکم نهایی
کتونها یا گلوکز، کدام سوخت بهتری برای مغز شماست؟
بر اساس مطالعات بالا، کتونها منبع سوخت بهتری هستند. در واقع بتاهیدروکسی بوتیرات، که فراوانترین کتون بدن است، راندمان سوختی بهتری از گلوکز دارد. مطالعات بیشتری نشان داده که کتونها میتوانند برای مغز افرادی که دچار آلزایمر، صرع پیشرفته و صدمات مغزی هستند، مفید باشد.
نتیجه
درحالی که مغز از گلوکز استفاده میکند، وقتی کمبود گلوکز پیدا شود از کتونها به عنوان یک سوخت جایگزین استفاده میکند. اگر مطمئن نیستید که جایگزین کردن گلوکز با کتونها کار درستی باشد، میتوانید به نکاتی که در بالا ذکر کردیم مراجعه کنید.
گلوکز یک ماده کاملا ضروری است اما مقدار زیاد گلوکز در خون میتواند بیشتر از اینکه مفید باشد باعث ضرر شود. ما در دورانی زندگی می‌کنیم که راحتی در اولویت است، برای همین بیشتر غذاهای ساده ای که ما می‌خوریم دارای مقدار زیادی قند است. قند هم منجربه بیماری‌هایی مثل افسردگی و چاقی می‌شود.
اگر می‌خواهید یک رژیم کتو را برای سلامت مغزتان شروع کنید حتما قبل از آن با دکترتان مشورت کنید.
خلاصه مطالب
- مغز معمولا از گلوکز به عنوان سوخت استفاده میکند. وقتی که رژیم کتوژنیک را شروع میکنید یا وارد حالتی مثل روزه می‌شوید، مغزتان از کتونها به جای گلوکز استفاده میکند.
- ۳ نوع اصلی کتون‌های بدن: استواستات، بتاهیدروکسی بوتیرات و استون نام دارند.
- نام‌های دیگر گلوکز: دکستروز، نشاسته و گلیکوژن است.
- فواید کتونها شامل راندمان ذهنی بهتر، متابولیسم مغزی بهتر در بیماران صدمات مغزی و کاهش مرگ عصبی ناشی از کمبود قند خون است.
- نشانه‌های ناخوشایندی که جزئی از آنفولانزای کتو هستند شامل: سردرد، تحریک پذیری، حالت تهوع، و دشواری در تمرکز میشوند.
- قند مدت زمان توجه و تمرکز کودکان را افزایش می‌دهد و به ما کمک میکند کارهای ذهنی سخت را انجام دهیم.
- شکر یک ماده مخدر است که مصرف زیاد آن ممکن است به وابستگی و چاقی منجر شود.
نظرات