پروتکل خود ایمن رژیمی است که هدفش کاهش التهاب، درد و علائم دیگر ناشی از بیماری‌های سیستم ایمنی بدن است. بیماری‌های مثل: لوپوس ( سل شدید )، التهاب روده، بیماری سلیاک و روماتیسم مفصلی.
بسیاری از افرادی که از این رژیم استفاده کرده‌اند گزارش داده‌اند که حالشان بهتر شده و علائم اختلالات سیستم ایمنی در آن‌ها کمتر شده است. علائمی مثل: خستگی و درد روده و درد مفصلی. نتایج تحقیقات بر روی این رژیم امیدوار کننده بوده است، اما تعداد این تحقیقات محدود است.
این مقاله یک مرور کامل و جامع بر روی رژیم AIP و دانش پشت آن است. در این مقاله درباره توانایی این رژیم در از بین بردن علائم بیماری‌های سیستم ایمنی بدن نیز خواهیم گفت.
رژیم پروتکل خود ایمن چیست؟
سیستم ایمنی بدن به نحوی طراحی شده است که برای مقابله با سلول‌های زیان آور آنتی‌بادی تولید می‌کند. اما، در افرادی که اختلالات سیستم ایمنی دارند، این سیستم به جای تولید آنتی‌بادی برای مقابله با سلول‌های مضر به اشتباه آنتی‌بادی‌های برای از بین بردن سلول‌های سالم و بافت بدن تولید می‌کند. نتیجه این اتفاق به وجود آمدن علائمی مثل: درد مفصلی، خستگی، درد شکمی، اسهال، مه مفز و صدمه به بافت و اعصاب بدن است.
چند نمونه از اختلالات سیستم ایمنی بدن را در ادامه می‌آوریم. روماتیسم مفصلی، لوپوس، التهاب روده، دیابت نوع ۱ و پسوریازیس.
عوامل به وجود آمدن اختلالات سیستم ایمنی بدن: ژنتیک، عفونت، استرس، التهاب و استفاده از دارو است. همچنین محققان، احتمال می‌دهند که، صدمه به دیواره روده در افراد مستعد می‌تواند نفوذ پذیری روده را بالا ببرد و منجر به نشت روده‌ای شود. نشت روده‌ای خود یکی از دلایل به وجود آمدن اختلالات سیستم ایمنی است. بعضی از غذاها نفوذ پذیری دیواره رود را بالا می‌برند و در نتیجه احتمال ابتلا شما به نشت روده را افزایش می‌دهند.
رژیم AIP بر روی کنار گذاشتن این نوع از غذاها و جایگزین کردن آن‌ها با غذاهای سالم، مغذی، بهبود دهنده روده و مهم‌تر از همه غذاهای کم کننده التهاب و علائم اختلالات سیستم ایمنی بدن تمرکز دارد. این رژیم همچنین موادی مثل گلوتن را نیز از برنامه غذایی حذف می‌کند. گلوتن می‌تواند باعث پاسخ غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن در افراد مستعد شود.
با اینکه متخصصان عقیده دارند که نشت روده یک توضیح محتمل برای التهاب در افراد مستعد است، اما هشدار می‌دهند که تحقیقات فعلی نمی‌تواند رابطه علت و معلولی این دو را تایید کند.
این رژیم چگونه کار می‌کند؟
رژیم AIP در زمینه غذاهای مجاز و ممنوع شبیه به رژیم پالئو است. به خاطر این شباهت بسیاری از افراد، رژیم AIP یک افزونه برای رژیم پالئو است. با اینکه AIP به نظر یک نسخه سخت‌گیرانه تر از پالئو است. رژیم AIP از دو مرحله تشکیل شده است.
مرحله حذف
مرحله اول مرحله حذف است که در آن غذاها و داروهایی که باعث به وجود آمدن التهاب می‌شود، تعادل باکتری‌های خوب و بد روده را از بین می‌برد و تعادل سیستم ایمنی بدن را به هم می‌ریزد را حذف می‌کنیم.
در طول این مرحله غذاهایی مثل: غلات، حبوبات، آجیل، دانه‌ها، سبزیجاتی مثل بادمجان و سیب زمینی و گوجه، تخم مرغ و محصولات لبنی ممنوع است. تنباکو، الکل، قهوه، روغن، افزودنی‌های غذایی، شکر فرآوری شده و بعضی از داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی نیز ممنوع است. این داروها شامل موارد زیر است: ایبوبروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و دوز بالا آسپرین.
در سوی دیگر، در این مرحله مصرف غذاهای تازه، سالم و مغذی، غیر فرآوری شده، تخمیر شده، و آب قلم توصیه می‌شود. همچنین توصیه می‌شود سبکزندگی خود را بهبود ببخشید. از استرس دوری کنید و خواب کافی داشته باشید و ورزش کنید.
مدت زمان مرحله حذف نسبت به هر شخص متفاوت است. و بستگی به کاهش علائم شخص کاهش هر فرد دارد. به طور متوسط، این مرحله برای افراد ۹۰-۳۰ روز طول می‌کشد. اما بعضی هم در همان سه هفته اول کاهش قابل توجهی در علائم خود متوجه می شوند.
مرحله مجدد
زمانیکه بهبود قابل توجهی در علائم به وجود آمد و فرد احساس بهتری پیدا کرد، مرحله مجدد شروع می‌شود. در این مرحله غذاهای حذف شده آرام آرام و یک به یک دوباره به برنامه غذایی برمی‌گردند. البته با توجه به تحمل شخص.
هدف این مرحله پیدا کردن غذاهایی است که باعث به وجود آمدن علائم در شخص می‌شود و برگرداندن غذاهایی بی‌ضرر است. این کار باعث می‌شود یک برنامه غذایی گسترده و بی‌ضرر برای شخص به وجود آید. در طول این مرحله، هر غذا به نوبت برگردانده می‌شود، و یک دوره ۷-۵ روزه طی می‌شود تا غذای بعدی برگردانده شود. این کار باعث می‌شود هر شخص زمان کافی در اختیار داشته باشد تا اگر علائم دوباره بازگشتند متوجه شود و آن غذا را حذف کند. هر غذایی که علائمی ندارد را می‌توان به برنامه غذایی برگرداند. یادتان باشد که ممکن است تحمل غذایی شما در طول زمان تغییر کند.
پروتکل قدم به قدم برگرداندن یک غذا
در ادامه پروتکل برگرداندن یک غذا حذف شده در مرحله اول رژیم AIP را می‌آوریم.
- قدم اول: یک غذا را انتخاب کنید. و برنامه‌ریزی کنید تا در یک روز چند بار آن را مصرف کنید. سپس به مدت ۵ یا ۶ روز کاملا از آن اجتناب کنید.
- قدم دوم: مقدار کمی از آن غذا بخورید. مثلا یک قاشق چای‌خوری و ۱۵ دقیقه صبر کنید تا ببینید آیا واکنشی نسبت به آن غذا دارید یا خیر.
- قدم سوم: اگر نشانه‌ای دیدید، آزمایش را متوقف کنید و از این غذا پرهیز کنید. اگر علائمی نبود مقدار بیش‌تری بخورید و مدت زمان بیش‌تری صبر کنید.
- قدم چهارم: اگر در این مدت علائمی دیدید آزمایش را متوقف کنید و از این غذا بپرهیزید. اگر باز هم علائمی نبود مقدار عادی از غذا بخورید و به مدت ۶-۵ روز بدون استفاده از غذای جدید صبر کنید.
- قدم پنجم: اگر علائمی را مشاهده نکردید، می‌توانید آن غذا را به رژیم غذایی خود برگردانید. این پنج قدم را می‌توانید برای هر غذا تکرار کنید.
اگر در شرایطی قرار دارید که باعث بروز التهاب می‌شود، بهتر است از استفاده از غذای جدید پرهیز کنید تا دچار اشتباه در تفسیر نتایج نشوید. این شرایط شامل حالاتی مثل: عفونت، بد خوابیدن در شب، وقتی استرس دارید و یا در حال استفاده از یک برنامه ورزشی سخت هستید.
به علاوه، بعضی اوقات توصیه می‌شود که با نظم خاصی غذاها را به برنامه برگردانید. برای مثال: وقتی درحال بازگرداندن محصولات لبنی هستید، ابتدا محصولاتی که کمترین لاکتوز را دارند انتخاب کنید. مثل: کره آب شده یا محصولات لبنی تخمیری.
غذاهای ممنوع و مجاز
رژیم AIP توصیه‌های سخت‌گیرانه‌ای دارد برای مصرف و یا پرهیز از غذاها در طول مرحله حذف دارد.
غذاهای ممنوع
غلات: برنج، گندم، جو، گندم سیاه و غیره. همچنین غذاهایی که با این مواد درست می‌شود مثل: پاستا، نان، و سریال صبحانه.
حبوبات: عدس، لوبیا، نخود فرنگی، بادام زمینی و غیره. همچنین غذاهایی که با این مواد درست می‌شود.
سبزیجات: بادمجان، فلفل، سیب زمینی، گوجه فرنگی و غیره.
تخم مرغ: تخم مرغ کامل و یا سفیده تخم مرغ. همچنین غذاهایی که با تخم مرغ درست می‌شود.
محصولات لبنی: شیر گاو، گوسفند و یا بز. همچنین غذاهایی که با این مواد درست می‌شود. مثل: خامه، پنیر، کره، مکمل‌های پودری که بر پایه محصولات لبنی ساخته شده‌اند و بقیه مکمل‌ها.
مغزها و دانه‌ها: تمام مغزها و دانه‌ها و غذاهایی که با آن‌ها درست می‌شود. مثل: آردها، روغن‌ها، کاکائو، ادویه‌های دانه دار مثل گشنیز، زیره، رازیانه، زغال اخته، خردل و جوز هندی.
بعضی از نوشیدنی‌ها: الکل و قهوه.
روغن‌های گیاهی فرآوری شده: روغن کانولا، دانه کلزا، ذرت، دانه پنبه، هسته خرما، سویا و یا روغن آفتابگردان.
شکر و قند فرآوری شده: نیشکر و یا چغندر قند، شهد ذرت، شهد برنج قهوه‌ای، شهد مالت جو، شیرینی، سودا، آب نبات، دسر‌های یخ زده و شکلات.
افزودنی‌های غذایی و شیرین‌کننده‌های مصنوعی: چربی‌های ترانس، رنگ‌های غذایی، امولسیون‌کننده‌ها، غلیظ‌کننده‌ها و شیرین‌کننده‌های مصنوعی مثل: استویا، مانیتول و زایلیتول.
در بعضی از نسخه‌های سخت‌گیرانه‌تر رژیم AIP، میوه‌ها چه خشک و چه تازه نیز در طول مرحله حذف ممنوع است. در بعضی دیگر اجازه مصرف ۴۰-۱۰ گرم فروکتوز در روز داده شده است که معادل یک و یا دو میوه در روز است.
غذاهای مجاز
سبزیجات: تنوعی از سبزیجات به غیر از سبزیجات ممنوع.
میوه تازه: تنوعی از میوه‌های تازه.
گوشت با فرآوری کم: ماهی، غذای دریایی، گوشت تازه، مرغ. گوشت‌های پاستوریزه حیواناتی که از گیاهان سبز به عنوان غذا استفاده می‌کنند بهتر است.
غذاهای پروبیوتیک و تخمیر شده: غذاهای غیر لبنی مثل: کوبوچا، کیمچی، کلم ترش، خیارشور. مکمل‌های پروبیوتیک نیز را می‌توان مصرف کرد.
روغن‌های گیاهی با فرآوری کم: روغن زیتون، روغن آووکادو و یا روغن نارگیل
گیاهان و ادویه‌جات: همگی آزادند مگر آن‌هایی که از یک دانه به دست می‌آیند.
سرکه: بالزامیک، سرکه سیب، سرکه شراب قرمز به شرطی که به آن‌ها شکر اضافه نشده باشد.
شیرین کننده‌های طبیعی: شربت افرا و عصل.
بعضی از چای‌ها: چای سبز و سیاه به میزان متوسط. حدود سه و یا چهار لیوان در روز.
آب قلم
با اینکه بعضی از غذاها در لیست بالا هستند. بعضی از نسخه‌های سخت‌گیرانه‌تر از این رژیم توصیه می‌کنند که مصرف نمک، امگا ۶ و چربی‌های اشباع شده، قند طبیعی مثل عسل و شربت افرا و غذاهای دارای نارگیل را کنترل کنید.
همچنین توصیه می‌شود که مصرف میوه‌های دارای گلیسمیک بالا کنترل کنید. مثل میوه‌های خشک، سیب زمینی‌های شیرین.
شاخص گلیسمی یک سیستم است که غذاها را با مقیاس ۰ تا ۱۰۰ بر اساس میزان افزایش قند خون نسبت به نان سفید طبقه بندی می‌کند. میوه‌ها و گیاهانی که درجه ۷۰ به بالا دارند در صدر لیست قرار دارند.
آیا رژیم AIP کار می‌کند؟
با اینکه مطالعات بر روی این رژیم محدود است اما شواهد نشان می‌دهد که، این رژیم التهاب و علائم ناشی از اختلالات سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد.
ممکن است برای نشت روده مفید باشد
افراد مبتلا به اختلالات سیستم ایمنی معمولا نشت روده دارند. متخصصان معتقدند که یک رابطه بین التهاب و نشت روده آن‌ها وجود دارد. یک روده سالم نفوذ پذیری پایینی دارد. این خصیصه باعث می‌شود که یک دیوار خوب در برابر نفوذ غذا و ضایعات غذایی به داخل جریان خود شود. اما یک روده نفوذپذیر اجازه نفوذ مواد خارجی را به جریان خون می‌دهد و در نتیجه التهاب می‌شود.
در همین راستا، مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد غذایی که می‌خورید بر روی سیستم ایمنی بدن‌تان تاثیر می‌گذارد. با مصرف نکردن غذاهای مضر می‌توانید میزان التهابی که دارید را کم کنید.
یک فرضیه این است که رژیم AIP با کمک به بهبود نشت روده می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
با اینکه شواهد علمی محدود است اما این شواهد گفته‌های بالا را تایید می‌کنند. اما تحقیقات بیش‌تری برای درک کامل از این موضوع لازم است.
ممکن است باعث کاهش التهاب و علائم اختلالات سیستم ایمنی شود
تا به امروزه رژیم AIP بر روی افراد کمی آزمایش شده است و نتایج مثبتی داشته است.
برای مثال: در یک تحقیق ۱۱ هفته‌ای، بر روی ۱۵ نفر که دچار التهاب روده بودند رژیم AIP آزمایش شد. بعد از گذشت سه هفته شرکت‌کنندگان بهبود خوبی در التهاب، استرس تجربه کردند. همچنین می‌توانستند فعالیت‌های ورزشی انجام دهند و اوقات فراغت راحتی داشته باشند.
در یک تحقیق دیگر شانزده زن مبتلا به تیروئید هاشیموتو، که یک اختلال غده تیروئید است شرکت کردند. در پایان ده هفته که زمان آزمایش بود، علائم و التهاب آن‌ها چیزی بین ۲۹ تا ۶۸ درصد کاهش یافته بود. شرکت‌کنندگان همچنین گزارش دادند که کیفیت زندگی آن‌ها بدون تغییر در عملکرد غده تیروئید بالاتر رفته است. با این حال تحقیقات بیش‌تری برای تایید کامل این موضوع نیاز است.
نکات منفی احتمالی
رژیم AIP یک رژیم سخت‌گیرانه است که رعایتش برای همه کار آسانی نیست. مرحله حذف این رژیم غذا خوردن را در مکان‌های عمومی مثل رستوران‌ها و یا مهمانی ها سخت می‌کند و ممکن است باعث انزوا اجتماعی شود.
یک نکته مهم این است که هیچ تضمینی برای کم شدن التهاب و علائم در افراد مبتلا به اختلالات سیستم ایمنی وجود ندارد.
افرادی که در مرحله حذف علائم خود را از بین رفته می‌بینند، ممکن است از ترس برگشتن دوباره علائم به مرحله بعد نروند. این کار مشکل‌ساز است. ماندن در مرحله حذف نیاز روزانه شما به مواد مغذی را تامین نمی‌کند. برای همین ماندن در این مرحله ممکن است شما را دچار کمبود بعضی از مواد مغذی کند و یا سلامت شما را کاهش دهد. برای همین است که مرحله معرفی مجدد بسیار مهم است و نباید کنار گذاشته شود.
اگر در شروع مرحله معرفی مجدد مشکلی داشتید بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
آیا باید این رژیم را امتحان کنم؟
این رژیم برای کاهش التهاب، درد و یا علائم دیگر اختلالات سیستم ایمنی طراحی شده است. پس بهتر است افراد دارای این اختلالات از آن استفاده کنند. اختلالات سیستم ایمنی درمان شدنی نیست اما علائم آن را می‌توان کاهش داد. این رژیم نیز برای همین ساخته شده و سعی می‌کند با شناسایی غذاهای تحریک کننده این علائم آن‌ها را از برنامه غذایی شما حذف کند.
این رژیم تنها بر روی افراد دارای التهاب روده و بیماری هاشیموتو آزمایش شده است. مدارکی دال بر مفید بودن آن برای افراد عادی در درسترس نیست.
این رژیم نکات منفی کمی دارد به خصوص وقتی تحت نظر یک متخصص تغذیه و افراد حرفه‌ای انجام شود.
در پایان
رژیم AIP یک رژیم حذفی است که برای کاهش التهاب و دیگر علائم اختلالات سیستم ایمنی طراحی شده است.
این رژیم دو مرحله دارد که به شما کمک می‌کند غذاهایی که علائم شما را تحریک می‌کنند را پیدا کرده و آن‌ها را حذف کنید.
تحقیقات علمی بر روی این رژیم محدود است.
به خاطر نکات منفی کمی که دارد افراد دارای اختلالات سیستم ایمنی به راحتی می‌توانند از ان استفاده کنند. البته قبل از استفاده از این رژیم بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و مراحل این رژیم را تحت نظارت انجام دهید.
نظرات